Main Article Content
Abstract
W artykule podejmuję rozważania nad ideą pokoju i edukacją dla pokoju, zastanawiając się, jak poprzez działania edukacyjne budować trwały pokój. Przywołanie filozoficznych kategorii istnienia i nieistnienia, pozwala mi przy tym poszerzyć rozumienie idei pokoju. Definiuję go zatem nie tylko jako brak wojny, ale jako opanowanie określonych umiejętności. Za jedną z takich umiejętności uznaję etyczne przybliżanie. Łącząc refleksję pedagogiczną z etyczną, rozważam zagadnienia etyki bliskości i dystansu, traktując edukację jako praktykę przybliżania, czyli niwelowania dystansów, w tym dystansu moralnego. Uznaję etyczne przybliżanie za - współcześnie - istotne zadanie edukacyjne i ważną pokojową kompetencję. Edukacja, która przybliża, to równocześnie przestrzeń spotkania i dialogu, ponieważ to dialog stwarza możliwość przełamania przemocy, przymusu i dystansu, które są przeszkodami w budowaniu kultury pokojowego współistnienia.
Keywords
Article Details
Copyright (c) 2022 INSTED: Interdisciplinary Studies in Education &Society
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
TCE (INSTED) is an open access journal, which means that access to the full texts is free of charge. People using the journal may download publications, copy and print them, as well as post on their websites links to the full texts of the journal's publications. Texts can be used as long as readers do not exceed the licenses. Authors submitting manuscripts for publication obtain copyrights. Unless otherwise specified, published texts are available under the Creative Commons Attribution - Share Alike 4.0 International license.
References
- Askins, K. (2015). Being Together: Everyday Geographies and the Quiet Politics of Belonging. ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 14(2), 470-478. https://acme-journal.org/index.php/acme/article/view/1175
- Baba Taher. (2013). Ciernie i tulipany (A. Kwiatkowski, tłum.). Wydawnictwo Barbelo.
- Badiou, A. (2010). Byt i zdarzenie (P. Pieniążek, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Praca oryginalna L’Être et l’Événement wydana w 1988).
- Badiou, A. (2009). Etyka. Przewodnik Krytyki Politycznej (P. Mościcki, tłum.). Wydawnictwo Krytyki Politycznej. (Praca oryginalna L’Éthique wydana w 1993).
- Buber, M. (1992). Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych (J. Doktór, tłum.). PAX. (Praca oryginalna Ich und Du wydana w 1922).
- Cervinkova, H. (2014). Przestrzenie publiczne i edukacja. Ku demokracji uczestniczącej. Zoon Politikon, (5), 25-33. https://www.academia.edu/8017668/Przestrzenie_publiczne_i_edukacja_ku_demokracji_uczestnicz%C4%85cej
- Chmielecki, A. (2002). Sposoby istnienia. Filo-Sofija, 2(1), 7-21. http://www.filo-sofija.pl/index.php/czasopismo/issue/view/18/showToc
- Diop, D. (2021). Bratnia dusza (J. Giszczak, tłum.). Wydawnictwo Cyranka. (Praca oryginalna Frèred’âme wydana w 2018).
- Fromm, E. (2012). O sztuce miłości (A. Bogdański, tłum.). Rebis. (Praca oryginalna The Art of Loving wydana w 1956).
- Galtung, J. (1969). Violence, Peace and Peace Research. Journal of Peace Research, 6(3), 167-191. https://www.jstor.org/stable/422690
- Gawlicz, K., Rudnicki, P., Starnawski, M., Tokarz, T. (red.). (2014). Demokracja i edukacja. Dylematy, diagnozy, doświadczenia. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
- Grossman, D. (2010). O zabijaniu. Psychologiczny koszt kształtowania gotowości do zabijania w czasach wojny i pokoju (D. Konowrocka, tłum.). Mayfly. (Praca oryginalna On killing: The psychological cost of learning to kill in war and society wydana w 1995).
- Górniewicz, J. (1988). Zagadnienie wyobraźni moralnej. Uwagi wstępne. Studia filozoficzne, (3), 81-88.
- Hilberg, R. (2007). Sprawcy, ofiary, świadkowie: zagłada Żydów 1933–1945 (J. Giebułtowski, tłum.). Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Wydawnictwo Cyklady. (Praca oryginalna: Perpetrators, Victims, Bystanders: The Jewish Catastrophe, 19331945 wydana w 1992).
- Jabès, E. (2017). Księga Gościnności (P. Tacik, tłum.). Wydawnictwo Austeria. (Praca oryginalna Le livre de l’hospitalité wydana w 2012).
- Jabès, E. (2004). Księga Pytań (A. Wodnicki, tłum.), Wydawnictwo Austeria. (Praca oryginalna Le livre de questions wydana w 1963).
- Jakimowicz, M. (2021). O tym nie wolno mówić... Zagłada Żydów w opowieściach wspomnieniowych ze zbiorów Dionizjusza Czubali, red. P. Grochowski, D. Czubala, Toruń 2019, ss. 236. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, 11, 348-354. https://doi.org/10.26774/wrhm.303
- Janicka, E. (2018). Obserwatorzy uczestniczący zamiast świadków i rama zamiast obrzeży. O nowe kategorie opisu polskiego kontekstu Zagłady. Teksty Drugie, (3), 131-147. https://doi.org/10.18318/td.2018.3.8
- Kaniowski, A. M. (1999). Supererogacja, zagubiony wymiar etyki. Czyny chwalebne w etykach uniwersalistycznych. Oficyna Naukowa.
- Karpiński, M. (2011). Wykrzyknik – Istnienie – Zmiana. Analiza i Egzystencja, (14), 15-42.
- Krajewski, W. (2002). O podstawowym - i niepodstawowych sposobach istnienia. Filozofia Nauki, 10(1), 67-82. https://www.fn.uw.edu.pl/index.php/fn/article/view/327
- Kowalska-Leder, J. (2020). Kłopotliwa kategoria. Wokół tomu Świadek: jak się staje, czym jest?. Zagłada Żydów. Studia i Materiały, (16), 792-805. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.656
- Kwieciński, Z. (2017). Edukacja publiczna w chybotliwej demokracji. Perspektywa pedagogiki krytycznej. Nauka, (3), 57-70. https://journals.pan.pl/publication/126609/edition/110494/nauka-2017-no-3-edukacja-publiczna-w-chybotliwej-demokracji-perspektywa-pedagogiki-krytycznej-kwiecinski-zbigniew?language=pl
- Laclau, E., Mouffe, C. (2007). Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej (S. Królak, tłum.). Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. (Praca oryginalna Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics wydana w 1985).
- Lederach, J.P. (2005). The Moral Imagination. The Art and Soul of Building Peace. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/0195174542.001.0001
- Labenz, P. (2001). Definicje istnienia. Filozofia Nauki, 9(1), 77-88. https://www.fn.uw.edu.pl/index.php/fn/article/view/273/198
- Leek, K. (2018). Pokój w refleksji wybranych filozofów niemieckich a programy szkolne na rzecz wychowania do pokoju. Przypadek programów szkolnych landu Hamburg. Studia z Teorii Wychowania, 9(3), 253-171. https://bibliotekanauki.pl/articles/428368
- Martuszewska, J. (2021). Edukacja dla bezpieczeństwa wobec kreowania społeczeństwa odpornego na zagrożenia. Studia Bezpieczeństwa Narodowego, 20(2), 21-32. https://doi.org/10.37055/sbn/146281
- Mendel, M., Wiatr, M. (2018). Rodzice siłą demokracji. Pedagogika Społeczna, 17(4), 207-217. http://pedagogikaspoleczna.com/wp-content/uploads/2019/04/PS42018-207-217.pdf
- Muszyński, M. (2014). Edukacja i uczenia się – wokół pojęć. Rocznik Andragogiczny, 21, 78-88. https://doi.org/10.12775/RA.2014.004
- Piejka, A. (2014). U źródeł szans i możliwości edukacji dla pokoju. Przyszłość. Świat-Europa-Polska, (1), 66-74.
- Piwowarczyk, M. (2017). Trudności analizy faktu istnienia. Roczniki Filozoficzne, 65(4), 61-92. https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-4
- Pleșu, A. (2019). Minima Moralia. Elementy etyki odstępu (A. Zawadzki, tłum.). Universitas. (Praca oryginalna Minima moralia: elemente pentru o etică a intervalului wydana w 1994).
- Przanowska, M. (2018). Zapomniana hermeneutyka pytania a ontologia hermeneutyczna. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 63, 139-158. http://www.ahf.ifispan.pl/pl/63-przanowska-pytanie?p=logic
- Read, H. (2021). Education Through Art. Hassel Street Press.
- Reut, M. (2021). O unieważnianiu i ważności humanistyki. Konfrontacje, inspiracje, polemiki. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
- Różyńska, J. (2011). Wartość (nie)istnienia. Etyka, 44, 124-147. https://doi.org/10.14394/etyka.452
- Różyńska, J. (2013). Złe geny, „złe życie” i koncepcja krzywdy progowej. Etyka, 47, 49-66. https://doi.org/10.14394/etyka.535
- Różyńska, J. (2014). „Wolałbym nie istnieć niż żyć w takim stanie”. O koncepcji krzywdy opartej na racjonalnej preferencji Joela Feinberga. Etyka, 49, 59-82. https://doi.org/10.14394/etyka.475
- Segiet, W. (2021). Wspólnotowość (w) edukacji. Problem demokratycznego współistnienia. Pedagogia Społeczna Nova, 1(1), 119-136. https://doi.org/10.14746/psn.2021.1.07
- Sendyka, R. (2019). Niewinni winni. Strategie bezpieczeństwa mnemonicznego w kraju po Zagładzie. Zagłada Żydów, 15, 754-768. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.32
- Sendyka, R. (2018). Od obserwatorów do gapiów. Kategoria bystanders i analiza wizualna, Teksty Drugie, (3), 117-130. https://doi.org/10.18318/td.2018.3.7
- Silk, J. (1998). Caring at a distance. Ethics, Place and Environment, 1(2), 165-182. https://doi.org/10.1080/1366879X.1998.11644226
- Sipińki, B. (2020). Źródło. Esej o dialogu kultur. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
- Skarga, B. (1992). Filozofia różnicy. Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 1(1), 47-64.
- Szczepan, A. (2020). Wyrodny świadek. Czas Kultury, 36(1), 167-178.
- Śliwerski, B. (2020). Kryzys demokracji i reform edukacyjnych po 30 latach transformacji politycznej w Polsce. Resocjalizacja Polska, (19), 179194. https://doi.org/10.22432/pjsr.2020.19.11
- Tischner, J. (2004). Myślenie w żywiole piękna. Znak.
- Tischner, J. (1977). Przestrzeń obcowania z drugim. Analecta Cracoviensia, 9, 67-86. https://doi.org/10.15633/acr.2926
- Tochman, W. (2010). Dzisiaj narysujemy śmierć. Wydawnictwo Czarne.
- Tutu, D. (1999). No future without forgiveness. Doubleday.
- Wieviorka, M. (2009). Violence. A New Approach (D. Macey, tłum.). SAGE Publication. (Praca oryginalna La Violence wydana w 2005). https://doi.org/10.4135/9781446269589
- Wincław, D. (2016). Obcy czy po prostu Inny? Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji. Kultura i Wartości, (19), 93-115. https://doi.org/10.17951/kw.2016.19.93
- Włodarczyk, R. (2021). Mimowolne morderstwa, mściciele krwi i miasta schronienia. O gościnnościach i azylach u Emmanuela Lévinasa i Jacquesa Derridy. W: R. Włodarczyk, Utopia i edukacja. Studia z filozofii, teorii edukacji i pedagogiki azylu (s. 227-252). Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
- Wojtysiak, J. (2017). Jeszcze o istnieniu – próba rekapitulacji. Roczniki Filozoficzne, 65(4), 93-114. https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-5
References
Askins, K. (2015). Being Together: Everyday Geographies and the Quiet Politics of Belonging. ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 14(2), 470-478. https://acme-journal.org/index.php/acme/article/view/1175
Baba Taher. (2013). Ciernie i tulipany (A. Kwiatkowski, tłum.). Wydawnictwo Barbelo.
Badiou, A. (2010). Byt i zdarzenie (P. Pieniążek, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Praca oryginalna L’Être et l’Événement wydana w 1988).
Badiou, A. (2009). Etyka. Przewodnik Krytyki Politycznej (P. Mościcki, tłum.). Wydawnictwo Krytyki Politycznej. (Praca oryginalna L’Éthique wydana w 1993).
Buber, M. (1992). Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych (J. Doktór, tłum.). PAX. (Praca oryginalna Ich und Du wydana w 1922).
Cervinkova, H. (2014). Przestrzenie publiczne i edukacja. Ku demokracji uczestniczącej. Zoon Politikon, (5), 25-33. https://www.academia.edu/8017668/Przestrzenie_publiczne_i_edukacja_ku_demokracji_uczestnicz%C4%85cej
Chmielecki, A. (2002). Sposoby istnienia. Filo-Sofija, 2(1), 7-21. http://www.filo-sofija.pl/index.php/czasopismo/issue/view/18/showToc
Diop, D. (2021). Bratnia dusza (J. Giszczak, tłum.). Wydawnictwo Cyranka. (Praca oryginalna Frèred’âme wydana w 2018).
Fromm, E. (2012). O sztuce miłości (A. Bogdański, tłum.). Rebis. (Praca oryginalna The Art of Loving wydana w 1956).
Galtung, J. (1969). Violence, Peace and Peace Research. Journal of Peace Research, 6(3), 167-191. https://www.jstor.org/stable/422690
Gawlicz, K., Rudnicki, P., Starnawski, M., Tokarz, T. (red.). (2014). Demokracja i edukacja. Dylematy, diagnozy, doświadczenia. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Grossman, D. (2010). O zabijaniu. Psychologiczny koszt kształtowania gotowości do zabijania w czasach wojny i pokoju (D. Konowrocka, tłum.). Mayfly. (Praca oryginalna On killing: The psychological cost of learning to kill in war and society wydana w 1995).
Górniewicz, J. (1988). Zagadnienie wyobraźni moralnej. Uwagi wstępne. Studia filozoficzne, (3), 81-88.
Hilberg, R. (2007). Sprawcy, ofiary, świadkowie: zagłada Żydów 1933–1945 (J. Giebułtowski, tłum.). Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Wydawnictwo Cyklady. (Praca oryginalna: Perpetrators, Victims, Bystanders: The Jewish Catastrophe, 19331945 wydana w 1992).
Jabès, E. (2017). Księga Gościnności (P. Tacik, tłum.). Wydawnictwo Austeria. (Praca oryginalna Le livre de l’hospitalité wydana w 2012).
Jabès, E. (2004). Księga Pytań (A. Wodnicki, tłum.), Wydawnictwo Austeria. (Praca oryginalna Le livre de questions wydana w 1963).
Jakimowicz, M. (2021). O tym nie wolno mówić... Zagłada Żydów w opowieściach wspomnieniowych ze zbiorów Dionizjusza Czubali, red. P. Grochowski, D. Czubala, Toruń 2019, ss. 236. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, 11, 348-354. https://doi.org/10.26774/wrhm.303
Janicka, E. (2018). Obserwatorzy uczestniczący zamiast świadków i rama zamiast obrzeży. O nowe kategorie opisu polskiego kontekstu Zagłady. Teksty Drugie, (3), 131-147. https://doi.org/10.18318/td.2018.3.8
Kaniowski, A. M. (1999). Supererogacja, zagubiony wymiar etyki. Czyny chwalebne w etykach uniwersalistycznych. Oficyna Naukowa.
Karpiński, M. (2011). Wykrzyknik – Istnienie – Zmiana. Analiza i Egzystencja, (14), 15-42.
Krajewski, W. (2002). O podstawowym - i niepodstawowych sposobach istnienia. Filozofia Nauki, 10(1), 67-82. https://www.fn.uw.edu.pl/index.php/fn/article/view/327
Kowalska-Leder, J. (2020). Kłopotliwa kategoria. Wokół tomu Świadek: jak się staje, czym jest?. Zagłada Żydów. Studia i Materiały, (16), 792-805. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.656
Kwieciński, Z. (2017). Edukacja publiczna w chybotliwej demokracji. Perspektywa pedagogiki krytycznej. Nauka, (3), 57-70. https://journals.pan.pl/publication/126609/edition/110494/nauka-2017-no-3-edukacja-publiczna-w-chybotliwej-demokracji-perspektywa-pedagogiki-krytycznej-kwiecinski-zbigniew?language=pl
Laclau, E., Mouffe, C. (2007). Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej (S. Królak, tłum.). Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. (Praca oryginalna Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics wydana w 1985).
Lederach, J.P. (2005). The Moral Imagination. The Art and Soul of Building Peace. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/0195174542.001.0001
Labenz, P. (2001). Definicje istnienia. Filozofia Nauki, 9(1), 77-88. https://www.fn.uw.edu.pl/index.php/fn/article/view/273/198
Leek, K. (2018). Pokój w refleksji wybranych filozofów niemieckich a programy szkolne na rzecz wychowania do pokoju. Przypadek programów szkolnych landu Hamburg. Studia z Teorii Wychowania, 9(3), 253-171. https://bibliotekanauki.pl/articles/428368
Martuszewska, J. (2021). Edukacja dla bezpieczeństwa wobec kreowania społeczeństwa odpornego na zagrożenia. Studia Bezpieczeństwa Narodowego, 20(2), 21-32. https://doi.org/10.37055/sbn/146281
Mendel, M., Wiatr, M. (2018). Rodzice siłą demokracji. Pedagogika Społeczna, 17(4), 207-217. http://pedagogikaspoleczna.com/wp-content/uploads/2019/04/PS42018-207-217.pdf
Muszyński, M. (2014). Edukacja i uczenia się – wokół pojęć. Rocznik Andragogiczny, 21, 78-88. https://doi.org/10.12775/RA.2014.004
Piejka, A. (2014). U źródeł szans i możliwości edukacji dla pokoju. Przyszłość. Świat-Europa-Polska, (1), 66-74.
Piwowarczyk, M. (2017). Trudności analizy faktu istnienia. Roczniki Filozoficzne, 65(4), 61-92. https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-4
Pleșu, A. (2019). Minima Moralia. Elementy etyki odstępu (A. Zawadzki, tłum.). Universitas. (Praca oryginalna Minima moralia: elemente pentru o etică a intervalului wydana w 1994).
Przanowska, M. (2018). Zapomniana hermeneutyka pytania a ontologia hermeneutyczna. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 63, 139-158. http://www.ahf.ifispan.pl/pl/63-przanowska-pytanie?p=logic
Read, H. (2021). Education Through Art. Hassel Street Press.
Reut, M. (2021). O unieważnianiu i ważności humanistyki. Konfrontacje, inspiracje, polemiki. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Różyńska, J. (2011). Wartość (nie)istnienia. Etyka, 44, 124-147. https://doi.org/10.14394/etyka.452
Różyńska, J. (2013). Złe geny, „złe życie” i koncepcja krzywdy progowej. Etyka, 47, 49-66. https://doi.org/10.14394/etyka.535
Różyńska, J. (2014). „Wolałbym nie istnieć niż żyć w takim stanie”. O koncepcji krzywdy opartej na racjonalnej preferencji Joela Feinberga. Etyka, 49, 59-82. https://doi.org/10.14394/etyka.475
Segiet, W. (2021). Wspólnotowość (w) edukacji. Problem demokratycznego współistnienia. Pedagogia Społeczna Nova, 1(1), 119-136. https://doi.org/10.14746/psn.2021.1.07
Sendyka, R. (2019). Niewinni winni. Strategie bezpieczeństwa mnemonicznego w kraju po Zagładzie. Zagłada Żydów, 15, 754-768. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.32
Sendyka, R. (2018). Od obserwatorów do gapiów. Kategoria bystanders i analiza wizualna, Teksty Drugie, (3), 117-130. https://doi.org/10.18318/td.2018.3.7
Silk, J. (1998). Caring at a distance. Ethics, Place and Environment, 1(2), 165-182. https://doi.org/10.1080/1366879X.1998.11644226
Sipińki, B. (2020). Źródło. Esej o dialogu kultur. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
Skarga, B. (1992). Filozofia różnicy. Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, 1(1), 47-64.
Szczepan, A. (2020). Wyrodny świadek. Czas Kultury, 36(1), 167-178.
Śliwerski, B. (2020). Kryzys demokracji i reform edukacyjnych po 30 latach transformacji politycznej w Polsce. Resocjalizacja Polska, (19), 179194. https://doi.org/10.22432/pjsr.2020.19.11
Tischner, J. (2004). Myślenie w żywiole piękna. Znak.
Tischner, J. (1977). Przestrzeń obcowania z drugim. Analecta Cracoviensia, 9, 67-86. https://doi.org/10.15633/acr.2926
Tochman, W. (2010). Dzisiaj narysujemy śmierć. Wydawnictwo Czarne.
Tutu, D. (1999). No future without forgiveness. Doubleday.
Wieviorka, M. (2009). Violence. A New Approach (D. Macey, tłum.). SAGE Publication. (Praca oryginalna La Violence wydana w 2005). https://doi.org/10.4135/9781446269589
Wincław, D. (2016). Obcy czy po prostu Inny? Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji. Kultura i Wartości, (19), 93-115. https://doi.org/10.17951/kw.2016.19.93
Włodarczyk, R. (2021). Mimowolne morderstwa, mściciele krwi i miasta schronienia. O gościnnościach i azylach u Emmanuela Lévinasa i Jacquesa Derridy. W: R. Włodarczyk, Utopia i edukacja. Studia z filozofii, teorii edukacji i pedagogiki azylu (s. 227-252). Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wojtysiak, J. (2017). Jeszcze o istnieniu – próba rekapitulacji. Roczniki Filozoficzne, 65(4), 93-114. https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.4-5