Main Article Content
Abstract
Changes in the contemporary world are manifested by shifting from society-oriented attitude to a more individualistic approach, from responsibility to self-accomplishment, from cooperation to freedom and competition. In view of the changes towards individualism, the problem of cooperation among junior high school students entering adulthood, so far neglected in educational studies, has been approached. The article searches for prerequisites of the relation between individualism versus collectivism and the readiness of an individual to cooperate. Individualism is related to the self-orientation, whereas collectivism means ?towards others? attitude. Theoretical analyses are completed with the analysis of a section of research on treating adolescents' orientation on individualistic versus collectivistic values as a factor differentiating cooperation under task situations. It does not mean, however, that adolescents stopped appreciating collectivistic values. This tendency complies with the decisions made by other authors. The hypothesis about the difference in results concerning cooperative behaviours depending on a particular orientation, namely on individualistic and collectivitis values, has not been confirmed. At this level of the analysis there are no grounds for concluding whether the individualistic or the collectivistic orientation is more in favour of cooperation. It is probable that cooperation involves both individualistic as well as collectivistic values. It is in agreement with the views of other authors that individualism and collectivism can co-exist. The considerations in the paper are a reason for seeking possibilities of joining personal interest of an individual with pro-community cooperation, which is an important issue in terms of conceptualisation of the vision of the community as well as in terms of the undertaken educational activities for young generation.
Keywords
Article Details
TCE (INSTED) is an open access journal, which means that access to the full texts is free of charge. People using the journal may download publications, copy and print them, as well as post on their websites links to the full texts of the journal's publications. Texts can be used as long as readers do not exceed the licenses. Authors submitting manuscripts for publication obtain copyrights. Unless otherwise specified, published texts are available under the Creative Commons Attribution - Share Alike 4.0 International license.
References
- ARGYLE M., 2001, Psychologia stosunków międzyludzkich, tłum. W. Domachowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- BANACH C., 2000, Człowiek wobec wyzwań globalizacji i transformacji ustrojowej w Polsce, [w:] E. Malewska, B. Śliwerski (red.), Pedagogika i edukacja wobec nowych wspólnot i różnic w jednoczącej się Europie. Materiały z IV Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
- BAUMAN Z., 2000, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic!, Kraków.
- BAUMAN Z., 2006, Płynna nowoczesność, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
- BAUMAN Z., 2008, Konsumeryzmu ofiary towarzyszące, [w:] B.D. Gołębniak (red.), Pytanie o szkołę wyższą. W trosce o człowieczeństwo, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
- BECK U., 2002, Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
- BOKSZAŃSKI Z., 2007, Indywidualizm a zmiana społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- BRZEZIŃSKA A., 2000, Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
- CYBAL-MICHALSKA A., 2010, Społeczeństwo przyszłości w wyobrażeniach młodzieży: indywidualistyczna vs. kolektywistyczna koncepcja społeczeństwa, [w:] Z. Melosik, B. Śliwerski (red.), Edukacja alternatywna w XXI wieku, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
- DAAB W., 1990, Indywidualizm i kolektywizm jako orientacje społeczno-polityczne, [w:] J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Wydawnictwo Nakom, Poznań.
- DENEK K., 1999, Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
- FRĄCZEK A., WIŁKOMIRSKA A., 2002, Poziom i uwarunkowania wiedzy obywatelskiej polskich nastolatków, Kolokwia Psychologiczne, nr 10.
- GIDDENS A., 2001, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- GIROUX H.A., 1994, Wobec wyzwań tożsamości i różnicy (poza dyskurs edukacji wielokulturowej), [w:] J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Edukacja wobec zmiany społecznej, Wydawnictwo Edytor, Poznań–Toruń.
- GRZELAK J., 1988, „Homo oeconomicus” uspołeczniony? Motywacyjne i poznawcze uwarunkowania działania w interesie społecznym, Studia Psychologiczne, nr 1–2.
- GRZELAK J., 2000, Współzależność społeczna, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk.
- HOFSTEDE G., HOFSTEDE G.J., 2007, Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu, tłum. M. Durska, PWE, Warszawa.
- HURRELMANN K., 1994, Struktura społeczna a rozwój osobowości. Wprowadzenie do teorii socjalizacji, tłum. M. Roguszka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
- JACYNO M., 2007, Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- KARGULOWA A., 2009, Poradnictwo wobec kultury indywidualizmu, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 2.
- KIELAR M., 2000, Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1, GWP, Gdańsk.
- KORALEWICZ J., ZIÓŁKOWSKI M., 2003, Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym 1988–2000, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
- KWIECIŃSKI Z., 1990, Sytuacja anomii społecznej jako blokada rozwoju młodzieży lub orientacji etycznej, [w:] Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Ku pedagogice pogranicza, Wydawnictwo UMK, Toruń.
- LEWOWICKI T., 2002, W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej, [w:] T. Lewowicki, J. Nikitorowicz, T. Pilch, S. Tomiuk (red.), Edukacja wobec ładu globalnego, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
- MADSEN M.C., SHAPIRA A., 1970, Cooperative and competitive behavior of urban Afro-American, Anglo-American, Mexican-American, and Mexican village children, Developmental Psychology, No. 3.
- MELOSIK Z., 2001, Młodzież i styl życia: paradoksy pop-tożsamości, [w:] Z. Melosik (red.), Młodzież, styl życia i zdrowie. Konteksty i kontrowersje, Wolumin, Poznań.
- MELOSIK Z., 2004, Kultura popularna jako czynnik socjalizacji, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- MILUSKA J., 2005, Indywidualizm i kolektywizm polskich studentów w okresie transformacji systemowej, [w:] U. Jakubowska, K. Skarżyńska (red.), Demokracja w Polsce. Doświadczanie zmian, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa.
- NAISBITT J., 1997, Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze życie, tłum. P. Kwiatkowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
- PRICE F.W., CRAPO R.H., 2003, Psychologia w badaniach międzykulturowych. Czy ludzie wszędzie są tacy sami?, tłum. A. Nowak, GWP, Gdańsk.
- REYKOWKI J., 1990, Ukryte założenia normatywne jako osiowy składnik mentalności, [w:] J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Wydawnictwo Nakom, Poznań.
- REYKOWSKI J., 1992, Kolektywizm i indywidualizm jako kategorie opisu zmian społecznych i mentalności, Przegląd Psychologiczny, nr 2.
- Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU 2009, Nr 4, poz. 17).
- SKARŻYŃSKA K., 2005, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
- SZACKI J., 1999, Indywidualizm i kolektywizm. Wstępna analiza pojęciowa, [w:] A. Morstin (red.), Indywidualizm a kolektywizm, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
- SZMATKA J., 1980, Jednostka i społeczeństwo. O zależności zjawisk indywidualnych od społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- SZTOMPKA P., 2002, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków.
- ŚRODA M., 2003, Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci, Fundacja Aletheia, Warszawa.
- TOFFLER A., 2006, Trzecia fala, tłum. E. Woydyłło, M. Kłobukowski, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
- TÖNNIES F., 1988, Wspólnota i stowarzyszenie: rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- URBAN M., 2008, Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży. Studium psychologiczno-politologiczne, Warszawa.
- WADSWORTH B.J., 1998, Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka, tłum. M. Babiuch, WSiP, Warszawa.
- WATERMAN A.S., 1982, Indywidualizm i współzależność, Nowiny Psychologiczne, nr 3.
References
ARGYLE M., 2001, Psychologia stosunków międzyludzkich, tłum. W. Domachowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
BANACH C., 2000, Człowiek wobec wyzwań globalizacji i transformacji ustrojowej w Polsce, [w:] E. Malewska, B. Śliwerski (red.), Pedagogika i edukacja wobec nowych wspólnot i różnic w jednoczącej się Europie. Materiały z IV Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
BAUMAN Z., 2000, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic!, Kraków.
BAUMAN Z., 2006, Płynna nowoczesność, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
BAUMAN Z., 2008, Konsumeryzmu ofiary towarzyszące, [w:] B.D. Gołębniak (red.), Pytanie o szkołę wyższą. W trosce o człowieczeństwo, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
BECK U., 2002, Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
BOKSZAŃSKI Z., 2007, Indywidualizm a zmiana społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
BRZEZIŃSKA A., 2000, Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
CYBAL-MICHALSKA A., 2010, Społeczeństwo przyszłości w wyobrażeniach młodzieży: indywidualistyczna vs. kolektywistyczna koncepcja społeczeństwa, [w:] Z. Melosik, B. Śliwerski (red.), Edukacja alternatywna w XXI wieku, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
DAAB W., 1990, Indywidualizm i kolektywizm jako orientacje społeczno-polityczne, [w:] J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Wydawnictwo Nakom, Poznań.
DENEK K., 1999, Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
FRĄCZEK A., WIŁKOMIRSKA A., 2002, Poziom i uwarunkowania wiedzy obywatelskiej polskich nastolatków, Kolokwia Psychologiczne, nr 10.
GIDDENS A., 2001, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
GIROUX H.A., 1994, Wobec wyzwań tożsamości i różnicy (poza dyskurs edukacji wielokulturowej), [w:] J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Edukacja wobec zmiany społecznej, Wydawnictwo Edytor, Poznań–Toruń.
GRZELAK J., 1988, „Homo oeconomicus” uspołeczniony? Motywacyjne i poznawcze uwarunkowania działania w interesie społecznym, Studia Psychologiczne, nr 1–2.
GRZELAK J., 2000, Współzależność społeczna, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk.
HOFSTEDE G., HOFSTEDE G.J., 2007, Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu, tłum. M. Durska, PWE, Warszawa.
HURRELMANN K., 1994, Struktura społeczna a rozwój osobowości. Wprowadzenie do teorii socjalizacji, tłum. M. Roguszka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
JACYNO M., 2007, Kultura indywidualizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
KARGULOWA A., 2009, Poradnictwo wobec kultury indywidualizmu, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr 2.
KIELAR M., 2000, Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1, GWP, Gdańsk.
KORALEWICZ J., ZIÓŁKOWSKI M., 2003, Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym 1988–2000, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
KWIECIŃSKI Z., 1990, Sytuacja anomii społecznej jako blokada rozwoju młodzieży lub orientacji etycznej, [w:] Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Ku pedagogice pogranicza, Wydawnictwo UMK, Toruń.
LEWOWICKI T., 2002, W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej, [w:] T. Lewowicki, J. Nikitorowicz, T. Pilch, S. Tomiuk (red.), Edukacja wobec ładu globalnego, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
MADSEN M.C., SHAPIRA A., 1970, Cooperative and competitive behavior of urban Afro-American, Anglo-American, Mexican-American, and Mexican village children, Developmental Psychology, No. 3.
MELOSIK Z., 2001, Młodzież i styl życia: paradoksy pop-tożsamości, [w:] Z. Melosik (red.), Młodzież, styl życia i zdrowie. Konteksty i kontrowersje, Wolumin, Poznań.
MELOSIK Z., 2004, Kultura popularna jako czynnik socjalizacji, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
MILUSKA J., 2005, Indywidualizm i kolektywizm polskich studentów w okresie transformacji systemowej, [w:] U. Jakubowska, K. Skarżyńska (red.), Demokracja w Polsce. Doświadczanie zmian, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa.
NAISBITT J., 1997, Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze życie, tłum. P. Kwiatkowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
PRICE F.W., CRAPO R.H., 2003, Psychologia w badaniach międzykulturowych. Czy ludzie wszędzie są tacy sami?, tłum. A. Nowak, GWP, Gdańsk.
REYKOWKI J., 1990, Ukryte założenia normatywne jako osiowy składnik mentalności, [w:] J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Wydawnictwo Nakom, Poznań.
REYKOWSKI J., 1992, Kolektywizm i indywidualizm jako kategorie opisu zmian społecznych i mentalności, Przegląd Psychologiczny, nr 2.
Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU 2009, Nr 4, poz. 17).
SKARŻYŃSKA K., 2005, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
SZACKI J., 1999, Indywidualizm i kolektywizm. Wstępna analiza pojęciowa, [w:] A. Morstin (red.), Indywidualizm a kolektywizm, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
SZMATKA J., 1980, Jednostka i społeczeństwo. O zależności zjawisk indywidualnych od społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
SZTOMPKA P., 2002, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków.
ŚRODA M., 2003, Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci, Fundacja Aletheia, Warszawa.
TOFFLER A., 2006, Trzecia fala, tłum. E. Woydyłło, M. Kłobukowski, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
TÖNNIES F., 1988, Wspólnota i stowarzyszenie: rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
URBAN M., 2008, Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży. Studium psychologiczno-politologiczne, Warszawa.
WADSWORTH B.J., 1998, Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka, tłum. M. Babiuch, WSiP, Warszawa.
WATERMAN A.S., 1982, Indywidualizm i współzależność, Nowiny Psychologiczne, nr 3.